Woonde je altijd al in het westen van het land?

‘Ik ben in de veenkoloniën geboren en getogen, maar woon nu in de omgeving van Leiden. Zo grappig he, ik reis de hele tijd heen en weer tussen al die gebieden. Dat zal verder in dit gesprek nog wel blijken, maar ik vind juist die verbindingen heel leuk.’ Ik vertel aan Meta dat ik haar al langer volgde maar dat werd wel wat intensiever door heel veel updates aan het begin van dit jaar toen ze van de gemeente Teylingen het bericht kregen dat hun 36 hectare pachtgrond aan een andere boer vergeven werd. Op de resterende 5 hectare zou natuurlijk geen plaats zijn voor 75 Lakenvelders op de boerderij. Bij de openbare aanbesteding koos de gemeente voor de hoogste bieder. Dat hield de gemoederen flink bezig. ‘Ja, dat was een rollercoaster en we zijn er nog steeds wekelijks mee bezig. Het onheil is dan wel afgewend, maar nog niet opgelost. We kregen ongelofelijk veel reacties. Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt. En het heeft geholpen om het schip te keren. Dus dat is mooi, maar je kunt er gelukkig ook heel veel andere dingen uit putten. “Dat moet anders kunnen”. Dat denk ik voortdurend. Het is een beetje mijn achilleshiel. Nou ja, mijn stokpaardje dan,’ lacht Meta als ik vertel dat de associatie met een achilleshiel me aan een hardnekkige blessure doet denken. En deze gedachte is natuurlijk niet negatief. Sommige mensen houden van stabiliteit, anderen van verandering. En zo ben ik. Altijd aan het onderzoeken vanuit nieuwsgierigheid.’

We moeten het natuurlijk ook even over Het Kennisfestival hebben. Gaat het daar ook over die thema’s?

‘Ja, maar daar gaat het ook over wat anders. Ik heb namelijk met een aantal mensen uit heel Nederland Het Ministerie van de Toekomst opgericht. Dat was tijdens de Corona-periode, want we vonden dat er een alternatief ministerie nodig was. Omdat we ook toen weer dachten ‘dat moet anders kunnen’. Er is meer nodig om de langere termijn meer aandacht te geven. We zijn zo bezig met het hier en nu om aan alle verwachtingen te voldoen. Maar door wat verder weg te kijken, krijg je een ruimer perspectief. En een veel mooier beeld om naar te streven. We hebben ook 15 jaar teruggekeken en dan bedenk je je dat in 2010 nog niemand een smartphone had. Wij denken alleen nog in ‘to do’s’, maar we moeten dus ook in tijd leren denken. Niet alleen vooruit, want terugkijken kan helpen om te zien dat zich altijd grote veranderingen hebben voltrokken. En als voorbeeld is landbouw dan wel een mooi dossier. Omdat je veranderingen ook daar niet tegen kan houden.’

Hoe zie je dat?

‘Voor boeren zijn er momenteel drie opties. Stoppen is de eerste. Daar is geen beleid voor. Er is wel een stoppersregeling, die over betaald stoppen gaat, maar dat is een belediging voor boeren. Je moet weten dat 1 op de 5 boeren ouder is dan 67 jaar, dus die stoppen er binnenkort mee. En wist je dat de gemiddelde leeftijd van een boer 58 jaar is? Er is geen beroepsgroep die zo oud is. Daar zou echt beleid op gemaakt moeten worden.’

En twee?

‘De tweede optie is vertrekken. En dat is zo zonde, maar ook onze jongste zoon is vertrokken. Naar Nieuw-Zeeland. Met een kortlopend pachtcontract krijg je gewoon geen financiering. Jonge boeren zien geen toekomst meer, terwijl dat toch prio zou moeten zijn.’

En dan de derde optie.

‘Dat is veranderen. De wereld verandert altijd dus ‘wees erbij’ zou ik adviseren en denk daarbij niet alleen aan jezelf. Maar aan het belang van je (denkbeeldige) kinderen en kleinkinderen. Ik heb heel veel van die workshops gedaan en als je dan mensen heel ver weg laat kijken, verdwijnt het eigenbelang naar de achtergrond. Alleen dat is al goud waard. Het is de manier om polarisatie tegen te gaan. Polarisatie is ‘derailing’ in het hier en nu met opinies die uit de bocht vliegen. De mainstream is veel krachtiger dan we denken, maar die wordt in polarisatie over het hoofd gezien. De politiek doet daar veel te weinig mee. Want weet je? Eigenlijk doet je politieke achtergrond er niet toe als je nadenkt over heel verre toekomst. Dan denken mensen meestal ‘ik heb toch een verantwoordelijkheid voor het hier en nu’. En nee, ik ben geen idealist, ik geloof niet dat dit het recept is voor een betere wereld. Dat het makkelijk gefikst kan worden, maar ik denk wel dat het tegenwoordig vooral gaat over de tirannie van het nu. Ik wil terugkijken en vooruitkijken. Want als je naar je DNA kijkt, ben je samengesteld uit veel meer achtergronden dan je ooit had gedacht. We hebben hier bijvoorbeeld heel veel nazaten van Italiaanse tegelbakkers, waaruit bijvoorbeeld blijkt dat migratie van alle tijden is.’

Vooruitkijken maar ook terug dus?

‘Ja, het helpt relativeren, maar ook om perspectief te bieden. Wat ik heel vaak doe met groepen is 15 jaar vooruitkijken. Dan heb je het over 2040. Dat lijkt heel ver, maar denk eens aan 15 jaar terug. Toen was het 2010. Dat is niet heel lang geleden, dus met andere woorden 2040 is best dichtbij. Heel veel mensen denken dat ze geen invloed hebben op verandering, maar als je alle kleine dingen die je verandert over die tijd ziet heb je iets heel groots veranderd. De toekomst is niet vaag, het is het resultaat van ons handelen Dan heb je in de politiek bijvoorbeeld die termijn van 4 jaar, dat is wel ongeveer de max wat we aankunnen. Maar bedenk eens hoe een verkiezingsprogramma voor Nederland voor over 40 jaar er uit zou zien. Ik garandeer dat het heel anders is dan die over 4 jaar. Ik heb geen illusies dat ik de wereld kan veranderen, maar in het ministerie hebben we nu 500 mensen, die allemaal in hun eigen omgeving, waar ze wel invloed hebben, de verandering aanzetten.’

Als je nu kijkt naar je eigen omgeving, bijvoorbeeld jullie boerderij, hoe zie je dat dan?

‘We hebben er echt voor geknokt. Dus dan raakt het je, ook als toekomstdenker, wel extra als je in zo’n lastige situatie komt. Als je ook ziet hoe dat land zich ontwikkeld heeft. Het knalt de wei uit, we worden wakker met grutto’s. Dat is prachtig, maar het heeft geen verdienmodel. Je bent als sector bij het ministerie van LVVN ingedeeld, waardoor er een scheiding is tussen boer en natuur. En daar zitten wij als natuurboer tussenin. Daar is geen beleid voor. Nederland is van oudsher een agrarisch landschap, maar de boer begint ondertussen zelf een zeldzame diersoort te worden, die beschermd moet worden. Ik denk dat je uit moet gaan van een driedeling, die er samen voor zorgt. We hebben een categorie boeren nodig die gaan voor voedselproductie, die moeten steeds intensiever worden en die doen dat fantastisch. Daarnaast heb je dan een categorie natuurboeren, die zorgen voor het landschap. En ten derde heb je dan heb de echte natuurbeheerders.’

Je doet echt heel veel dingen tegelijk, maar het raakt allemaal aan elkaar?

‘Nadat ik 25 jaar in de musea gewerkt, ben ik nu zelfstandig. Ik werk soms nog wel met musea hoor want dat ligt me wel na aan het hart. Zo heb in februari een tentoonstelling gemaakt in de hortus en de oude sterrenwacht in Leiden. Die heette ‘planten en planeten’. Het gaat bijvoorbeeld over algen die de basis zijn van ons leven. Vooral de blauwe alg, die heeft miljoenen jaren gesudderd, totdat opeens door een meteoriet de boel op gang kwam. Geweldig toch? Toen zijn wij ontstaan. Superinteressant. Zonder zuurstof kunnen we niet leven, we ademen in en weer uit gemiddeld 23000 x per dag en we bestaan voor 65% uit water. Dat gaat door ons heen, dan is het een plas water op straat, drinken we het vervolgens op en plassen het weer uit. Het bewijs dat we helemaal niet individualistisch zijn, maar juist enorm verbonden. Het is nemen en doorgeven. Ken je dat verhaal van de Voyager, die in 1991 een laatste foto van de aarde maakte voor die uit zicht verdween? Op dat beeld zie je één pixeltje in een groot zwart gat.  En wij denken nog steeds dat dit de enige plek is waar leven is zoals wij dat leven. Dat is toch ongelofelijk. Dus ja, ik vind dat we moeten zorgen voor onze omgeving of dat nu over cultuur gaat of over het boerenbestaan. En ik bedoel niet alleen kunst hoor, Ik heb een breed cultuurbegrip. Het is ook de koffie die je drinkt, de auto die je rijdt, de bril die je draagt.’

Wanneer wist je dat je zelfstandig wilde worden?

‘Ik ben directeur geweest van het European City of Science, een pilot programma van de EC. Tijdens de Corona periode was dat heel ingewikkeld, maar ook heel leuk, want ik trok daar de hele waaier van de wetenschap open. Toen wist ik dat ik zelfstandig wilde worden, op het snijvlak van cultuur, wetenschap en samenleving. Ik kwam erachter dat de wetenschap moet wennen aan publiek. Daardoor is kennis van cultuur zo enorm van waarde voor de wetenschap. De wereld is in onze korte tijd zoveel complexer geworden. Mensen verlangen naar een eenvoudige werkelijkheid. Populisme biedt dat, wij vanuit de wetenschap niet. Je moet je bedenken dat het bijzondere van jezelf vaak niet meehelpt om de ander te overtuigen. Dat moet anders kunnen.’

Je moet je bedenken dat het bijzondere van jezelf vaak niet meehelpt om de ander te overtuigen.